Een nacht in Caïro

Mijn verhaal begint in Istanbul.

Vanuit daar zou ik op 31 januari via Caïro naar Khartoum vliegen. Normaliter duurt dat 7 uur, mij kostte het anderhalve dag en daarmee had ik nog geluk.

In Istanbul had ik via CNN redelijk bijgehouden hoe de situatie in Caïro zich ontwikkelde. Mijn inschatting was dat een reis over Caïro weliswaar voor vertragingen zou kunnen zorgen, maar dat het qua veiligheid en gezondheid niet zo’n groot probleem zou zijn zolang ik me niet buiten de luchthaven begaf. Bij Turkish Airlines verzekerde men me dat er geen vuiltje aan de lucht was: alle vluchten naar Khartoum waren op schema vertrokken en toen ik vroeg naar de veiligheidssituatie vroeg een medewerkster in vlekkeloos Engels: `Arrival time? Departure?’. Ik denk niet dat ze me begreep.

Nadat ik mijn tas had ingecheckt liep ik – de goede raad van ouders en tante
ten spijt – de douane door. In de wachtruimte werd goed duidelijk dat andere mensen wel naar hun tantes en ouders geluisterd hadden: in totaal zat er een
man of dertig waarvan het merendeel Egyptisch was. De enige andere westerling was een Amerikaan die er uit zag alsof hij crisisgebieden bezocht voor ontspanning. Met een zelfverzekerde glimlach, een halflang baardje en een outfit waarin je zowel kan rennen als kan tijgeren gaf hij te kennen dat hij not worried at all was. Zijn vrienden in Caïro hadden hem verzekerd dat het totally fine was en hij greep de gelegenheid aan om mooie foto’s te maken. Niet als journalist, als liefhebberij.

De vlucht naar Caïro was in alle opzichten rustig: veel lege plekken bij het raam en terwijl de zon onderging keek ik een filmpje en at ik een redelijk goed maal. Caïro zelf lag er rustig uit, de rookwolken die ik half verwachtte bleven uit al had de avondklok wel afgedwongen dat het érg rustig op straat was. Het was pas in de aankomsthal dat ik besefte dat ik een enorme inschattingsfout gemaakt had. Ik werd begroet door tweehonderd ontheemd uitziende mensen die her en der op stukken karton voor een EgyptAir-balie lagen. Uit wat gesprekken met de gestrande reizigers bleek dat de meesten van hen naar Afrikaanse steden moesten (Asmara, Addis Abeba en Lusaka) en dat er al vier dagen geen vliegtuig die kant op gegaan was.

Schijnbaar waren de Europese vluchten relatief snel gegaan, zowel door druk van de ambassades als door de capaciteit in Europese landen om snel in te spelen op de situatie. De Duitsers hadden die dag al 1200 mensen geevacueerd met speciaal ingevlogen Lufthansa-toestellen en crews. De diplomatieke druk en organisatorische capaciteit ontbraken meer in Asmara. Ondertussen deden de medewerkers van EgyptAir iedere dag beloften die vaker niet dan wel werden nagekomen. De frustratie liep dan ook hoog op en met name de Eritreërs begonnen stampij te maken. In hun visie werd hun vertraging door niets anders dan de racistische inborst van de Egyptenaren veroorzaakt. Ze sloegen luidruchtig op de balie, scandeerde boze leuzen en vrouwen gilden in onbegrijpelijke talen. Hun woede was begrijpelijk want onder hen waren veel kleine kinderen en ouderen. En terwijl de Duty Free Shops 16 uur per dag Armani-pakken en Hugo Boss-geurtjes verkochten, waren er nergens normale producten te koop. Water en eten werden op gezette tijden uitgedeeld maar juist die dingen die je mist als je zonder koffer vijf dagen met een peuter op Caïro Airport door moet brengen, die waren nergens verkrijgbaar.

Het personeel op het vliegveld was echter ook niet te benijden. De baliemedewerkers werkten al 23 uur non-stop doordat hun collega’s uit de stad hen in verband met de avondklok vanaf drie uur ‘s middags niet af kwamen lossen. Ook de schoonmakers waren constant op de been waardoor de WC’s smetteloos schoon waren. Nieuws vanuit de stad zelf sijpelde via angstige roddels (Mubarak is neergeschoten!) en halfbegrepen Arabische nieuwszenders binnen. Een zegen was dan ook de telefoonverbinding die me in staat stelde om met Nederland, Khartoum en Caïro te bellen.

Een onrustige nacht onder TL-licht en op een halve kartonnen doos later, hoorde ik dat ook mijn vlucht geannuleerd was. Om twee uur zou de vlucht sowieso vertrekken. Mijn initiele opluchting maakte plaats voor mismoedigheid toen ik van andere reizigers hoorde dat zij dat soort beloften al dagen lang aanhoorden. De komst van twee Duitse diplomaten zorgde voor wat hoop: ze zouden vandaag weer vliegtuigen laten komen maar wisten niet hoeveel mensen aan boord zouden passen. Dit was maar één van de drie vertrekhallen en buiten het vliegveld wachtten nog veel meer mensen op een vlucht – iedere vlucht – uit het land. De Duitsers gaven ons te kennen dat we iedere kans moesten grijpen om weg te komen en alle EU-burgers lieten zich op een lijst zetten om kans te maken op een eventuele evacuatievlucht.

Inmiddels waren de Eritreërs echt boos. Vandaag hadden zij niet eens de belofte van een vliegtuig gekregen en ze besloten luidkeels te demonstreren. Er werd echt ruzie gemaakt en onmiddellijk verschenen overal cameraatjes die dan vervolgens weer door de Egyptische bewakers werden weggeduwd. Een Eritreër zei me dat ze vannacht ‘chaos zouden maken’ als ze geen vlucht kregen. Hun verzoek werd nog bemoeilijkt doordat ze niet met de Ethiopiërs (die dezelfde kant uitmoesten) samen in een toestel wilden.

Na een aantal keer vertraagd te zijn werd omgeroepen dat mijn vlucht tóch zou gaan. Datzelfde gold voor de vluchten naar Lusaka en Addis Abeba. De Eritrëers zouden nog een dag moeten wachten. Om vier uur stond ik met onderdrukt enthousiasme bij de gate klaar: het was eerder voorgekomen dat een vlucht nog werd geannuleerd nadat mensen al in het vliegtuig zaten. Godzijdank konden mijn medereizigers (een bont gezelschap van Arabieren en Afrikanen) en het vliegtuig in en vlogen we niet heel veel later met alweer een ondergaande zon uit Caïro weg.

Opluchting en geruststelling waren niet de eerste emoties die in me opkwamen wanneer ik dacht aan Khartoum. Maar toen ik hier aankwam was dat precies wat ik voelde. Een sympathieke chauffeur van de ambassade hielp me door de douane heen en bracht me door een nachtelijk en warm Khartoum naar mijn appartement op het ambassadeterrein. Dat was eergisteravond.

Snel meer indrukken vanuit Khartoum!